Τι είναι ο καταρράκτης ματιών;

Ο καταρράκτης είναι η σταδιακή θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού και εμφανίζεται συνήθως σε ηλικίες άνω των 55 ετών, προκαλώντας μείωση της όρασης. Αποτελεί τη συχνότερη αιτία τύφλωσης παγκοσμίως. 

Ξεκινάει συνήθως με σκλήρυνση του κέντρου του φακού του οφθαλμού και στη συνέχεια με θόλωση των περιφερικότερων στοιβάδων του. Η σταδιακή εναπόθεση συμπλεγμάτων πρωτεϊνών και κιτρινο-καφέ χρωστικών οδηγούν, με την πάροδο των ετών, στην σταδιακή απώλεια της διαφάνειας του κρυσταλλοειδούς φακού. Ο ρυθμός επιδείνωσης του καταρράκτη ποικίλει από άτομο σε άτομο. 

Πρώτα και μετέπειτα συμπτώματα του καταρράκτη

Τα πρώτα συμπτώματα του καταρράκτη μπορεί να περιλαμβάνουν:

  • Θολή όραση κυρίως σε μακρινές αποστάσεις και στη συνέχεια και σε κοντινές
  • Εξασθενημένη αντίληψη των χρωμάτων
  • Φωτοστέφανα και αντανακλάσεις γύρω από φωτεινά αντικείμενα
  • Δυσκολία όρασης σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, όπως κατά τη βραδινή οδήγηση
  • Μειωμένη αίσθηση αντίθεσης
  • Συχνή αλλαγή συνταγής γυαλιών
  • Φωτοευαισθησία

Όσο ο καταρράκτης επιδεινώνεται και ωριμάζει τα συμπτώματα γίνονται εντονότερα, ώστε να επηρεάζουν τις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου, όπως είναι το διάβασμα, η χρήση υπολογιστή, η οδήγηση κ.λπ.

Καταρράκτης

Εικόνα προχωρημένου καταρράκτη με χαρακτηριστική θόλωση του φακού.

Ποιοι είναι οι τύποι του καταρράκτη με βάση τα αίτια εμφάνισής του;

Με βάση τα αίτια που προκαλούν τον καταρράκτη, αυτός διακρίνεται στις ακόλουθες κατηγορίες:

  • Ηλικιακός καταρράκτης: Εμφανίζεται λόγω προχωρημένης ηλικίας
  • Συγγενής καταρράκτης: Ο καταρράκτης μπορεί να εμφανιστεί σε βρεφική ή παιδική ηλικία λόγω γενετικής προδιάθεσης και θετικού κληρονομικού ιστορικού.
  • Δευτερογενής καταρράκτης: Περιλαμβάνει διάφορες αιτίες όπως είναι η χρόνια χρήση κορτιζόνης, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπεριώδης ακτινοβολία, η θεραπευτική ακτινοβολία σε περιπτώσεις όγκων κεφαλής ή κόγχων και οι ενδοφθάλμιες φλεγμονές, όπως είναι η ραγοειδίτιδα.
  • Τραυματικός καταρράκτης: Σοβαρά διατρητικά ή αμβλεία τραύματα των οφθαλμών ενδέχεται να προκαλέσουν καταρράκτη.
  • Ιατρογενής καταρράκτης: Προκαλείται μετά από χειρουργεία οφθαλμών, όπως είναι η υαλοειδεκτομή ή επεμβάσεις γλαυκώματος.

Πώς γίνεται η διάγνωση του καταρράκτη;

Η διάγνωση του καταρράκτη γίνεται με την παρακάτω διαδικασία και εξετάσεις:

  • Λήψη λεπτομερούς ιστορικού συμπτωμάτων, κληρονομικού ιστορικού και καταγραφή φαρμακευτικής αγωγής
  • Εξέταση οπτικής οξύτητας
  • Εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία
  • Μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης
  • Βυθοσκόπηση

Ποια είναι η θεραπεία για την αντιμετώπιση του καταρράκτη;

Δεν υπάρχουν σταγόνες ή φάρμακα για τη θεραπεία του καταρράκτη. Η θεραπεία του καταρράκτη είναι η χειρουργική αφαίρεση του φυσικού θολωμένου φακού και η αντικατάστασή του με έναν διαφανή συνθετικό ενδοφθάλμιο φακό. Ο νέος φακός τοποθετείται μόνιμα στον οφθαλμό και δεν χρειάζεται αντικατάσταση. Η επέμβαση καταρράκτη είναι η πιο συχνά εφαρμοζόμενη επέμβαση στην ιατρική με περίπου 4,5 εκατομμύρια ευρωπαίων ετησίως να χειρουργούνται. Τα ποσοστά επιτυχίας ξεπερνούν το 99% και τα αποτελέσματα είναι άμεσα.  

Πότε πρέπει να γίνεται εγχείρηση καταρράκτη;

Αν και παλαιότερα επικρατούσε η άποψη ότι ο καταρράκτης πρέπει να αφαιρείται στο ώριμο, προχωρημένο στάδιο, τα τελευταία χρόνια θεωρείται προτιμότερο η επέμβαση να πραγματοποιείται νωρίτερα και συγκεκριμένα μόλις οι καθημερινές λειτουργίες του ασθενούς έχουν αρχίσει να επηρεάζονται. Αυτό έχει το προτέρημα ότι όσο λιγότερο προχωρημένος είναι ο καταρράκτης, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες μιας επιπλοκής κατά το χειρουργείο και τόσο ταχύτερη είναι η ανάρρωση μετεγχειρητικά. 

Προεγχειρητικός έλεγχος καταρράκτη

Ο αναλυτικός προεγχειρητικός έλεγχος είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να εξασφαλιστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Αφού έχει γίνει η διάγνωση από τον ιατρό, γίνονται κάποιες μετρήσεις, οι οποίες αποσκοπούν αφενός στον σωστό υπολογισμό της δύναμης του ενδοφακού που θα χρησιμοποιηθεί και αφετέρου στον προγραμματισμό της μεθόδου του χειρουργείου για την πρόληψη τυχόν επιπλοκών:

  • Τοπογραφία κερατοειδούς για τον αποκλεισμό ανωμαλιών, όπως ο κερατόκωνος.
  • Κερατοειδική ενδοθηλιομέτρηση για χαρτογράφηση της εσωτερικής στοιβάδας του κερατοειδούς, που σε περίπτωση αδυναμίας της μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση της ανάκαμψης της όρασης.
  • Οπτική τομογραφία συνοχής ωχράς κηλίδας και οπτικού νεύρου για τον αποκλεισμό παθολογιών που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά το τελικό αποτέλεσμα.
  • Οπτική βιομετρία για τον υπολογισμό του ενδοφακού με ακριβή μέτρηση των καμπυλοτήτων του κερατοειδούς, του πάχους του προσθίου θαλάμου και του αξονικού μήκους του οφθαλμού.

Πώς γίνεται η εγχείρηση καταρράκτη; 

Η επέμβαση του καταρράκτη γίνεται με τοπική αναισθησία με σταγόνες και διαρκεί λιγότερο από 15 λεπτά. Ο χειρουργός με τη χρήση ειδικού μικροσκοπίου και μέσα από μία τομή 2,2 χιλιοστών αφαιρεί τον θολωμένο φυσικό φακό με τη βοήθεια υπερήχων, θρυμματίζοντάς τον σε μικρά κομμάτια τα οποία απομακρύνονται από τον οφθαλμό. Η τεχνική αυτή ονομάζεται φακοθρυψία. Στη συνέχεια, μέσα από την ίδια τομή, γίνεται η ένθεση του τεχνητού ενδοφακού στη θέση που στήριξης του φυσικού φακού. 

Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, ενδείκνυται η χρήση του femtosecond laser, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως στις διαθλαστικές επεμβάσεις, προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι τομές και η μερική διάνοιξη του κρυσταλλοειδούς φακού. Οι περιπτώσεις αυτές περιλαμβάνουν πολύ πυκνούς και ώριμους καταρράκτες όπου έχει δειχθεί ότι η χρήση του femtosecond laser έχει πλεονεκτήματα έναντι της παραδοσιακής μεθόδου.

Μετά από την επέμβαση καταρράκτη: Τι πρέπει να προσέχω; 

Αμέσως μετά από την επέμβαση, το μάτι καλύπτεται με μια διαφανή πλαστική προστατευτική μεμβράνη και ο ασθενής επιστρέφει μετά από μία ώρα στο σπίτι του. Αυτή η μεμβράνη αφαιρείται την ίδια ημέρα και εφαρμόζεται μόνο κατά τον βραδινό ύπνο για μια εβδομάδα. Ο ασθενής ξεκινάει την ειδική αγωγή με κολλύρια, τα οποία περιλαμβάνουν ένα συνδυασμένο κολλύριο αντιβιοτικού/κορτιζόνης και ένα κολλύριο ενυδατικών σταγόνων, τέσσερις φορές την ημέρα. Η συνολική διάρκεια λήψης των κολλυρίων είναι τέσσερις εβδομάδες. 

Η προσωπική υγιεινή είναι σημαντική για την αποφυγή λοίμωξης του χειρουργημένου οφθαλμού. Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν εκκρίσεις και δάκρυα μετά από την επέμβαση. Ο καθαρισμός γίνεται με αποστειρωμένες γάζες και φυσιολογικό ορό, κάνοντας απαλές κινήσεις πάνω στα βλέφαρα και όχι σε άμεση επαφή με τον οφθαλμό. Την πρώτη εβδομάδα, οπότε και υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος μόλυνσης, πρέπει να αποφεύγεται το τρίψιμο των ματιών, καθώς και η επαφή με ρύπους, καπνούς και υδρατμούς. Συστήνεται η χρήση γυαλιών ηλίου για την αποφυγή πρόκλησης ερεθισμού από την υπεριώδη ακτινοβολία. Τέλος, κατά το λούσιμο δεν πρέπει να έρχεται το μάτι σε επαφή με το νερό. 

Η επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες είναι άμεση. Πρέπει να αποφεύγεται η πολύ έντονη άσκηση για μερικές ημέρες μετά από την επέμβαση. Επίσης, είναι καλό να αποφεύγεται η τοπική χρήση καλλυντικών προϊόντων, καθώς και η κολύμβηση για μια εβδομάδα.

Ποια είναι τα συμπτώματα μετά την εγχείρηση καταρράκτη;

Πιθανά συμπτώματα μετά από εγχείρηση καταρράκτη περιλαμβάνουν:

  • Τσούξιμο
  • Φωτοευαισθησία
  • Ερυθρότητα
  • Δακρύρροια
  • Αίσθημα ξένου σώματος
  • Κνησμό
  • Θολή όραση
  • Πονοκέφαλο
  • Οίδημα βλεφάρων

Ποιο είναι το κόστος για την εγχείρηση καταρράκτη;

Το κόστος της εγχείρησης καταρράκτη εξαρτάται από τον τύπο του ενδοφακού που θα εμφυτευθεί. Το κόστος αυξάνεται με τη χρήση “premium” ενδοφακών, όπως είναι ο τορικός, ο πολυεστιακός ή ο EDoF (Enhanced Depth of Focus) φακός. Ο ιατρός σας θα σας εξηγήσει όλες τις πιθανές εναλλακτικές επιλογές και θα σας κατατοπίσει όσον αφορά το τελικό κόστος της επέμβασης. 

Συχνές Ερωτήσεις

Πόσο διαρκεί μία εγχείρηση καταρράκτη;

Η διάρκεια της επέμβασης καταρράκτη δεν ξεπερνάει συνήθως τα 12 με 15 λεπτά. 

Πονάει η επέμβαση για την αντιμετώπιση του καταρράκτη;

Η επέμβαση καταρράκτη είναι τελείως ανώδυνη και γίνεται με τη χρήση τοπικής αναισθησίας, υπό τη μορφή σταγόνων. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης ο ασθενής δεν αισθάνεται καθόλου πόνο, παρά μόνο ένα ενδεχόμενο ήπιο αίσθημα πίεσης. 

Πότε αποκαθίσταται η όραση μετά από την εγχείρηση καταρράκτη;

Από την επόμενη κιόλας ημέρα η όραση είναι στις περισσότερες περιπτώσεις βελτιωμένη σε σύγκριση με πριν από το χειρουργείο και φτάνει το μέγιστο λίγες ημέρες μετά. Η ταχύτητα ανάρρωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πυκνότητα του καταρράκτη. Επομένως, όσο πιο ώριμος και προχωρημένος είναι ο καταρράκτης, τόσο βραδύτερη είναι η ανάρρωση.  

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές μετά από επέμβαση καταρράκτη;

Η επέμβαση καταρράκτη είναι από τις ασφαλέστερες χειρουργικές επεμβάσεις στην ιατρική με τα πιο υψηλά ποσοστά επιτυχίας και ικανοποίησης των ασθενών. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και των χειρουργικών τεχνικών έχουν μειώσει σε εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό την πιθανότητα επιπλοκής της επέμβασης. Οι επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν:

  • Μόλυνση σε ποσοστό λιγότερο του 1/10000.
  • Ρήξη του οπισθίου περιφακίου, δηλαδή του υμένα του συγκρατεί τον φακό, σε ποσοστό 1%.
  • Οίδημα της ωχράς κηλίδας σε ποσοστό 0.5%.

Οι επιπλοκές της επέμβασης είναι όχι μόνο εξαιρετικά σπάνιες, αλλά και πλήρως αντιμετωπίσιμες.

Υπάρχει περίπτωση η εγχείρηση καταρράκτη να είναι αποτυχημένη;

Ο λόγος για να θεωρηθεί μια επέμβαση καταρράκτη ως αποτυχημένη είναι η μετεγχειρητική όραση να είναι λιγότερη από πριν από το χειρουργείο. Αυτή η κατάσταση, αν και εξαιρετικά σπάνια, δεν είναι μηδενική. Οι περιπτώσεις αυτές, ευτυχώς, έχουν πιθανότητα να συμβούν σε 1 στις 10000 επεμβάσεις. Προκύπτουν κατόπιν σοβαρής μόλυνσης ή αιμορραγίας κατά το χειρουργείο, οι οποίες δεν κατέστη δυνατόν να αντιμετωπιστούν.

Ο καταρράκτης μπορεί να επανεμφανιστεί;

Ο καταρράκτης δεν επανεμφανίζεται. Παρόλα αυτά, σε ένα μικρό ποσοστό των ασθενών, μπορεί τα συμπτώματα να επανέλθουν. Αυτό συμβαίνει γιατί η φυσική μεμβράνη που βρίσκεται πίσω από τον ενδοφακό μπορεί να θολώσει. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται “θόλωση του περιφακίου” και μπορεί να συμβεί μετά από μήνες ή ακόμη και μετά από ένα με δύο χρόνια μετά από την επέμβαση. Αντιμετωπίζεται πολύ εύκολα με εφαρμογή laser στο ιατρείο.

O Δρ. Θάνος Μπεζάτης είναι χειρουργός οφθαλμίατρος στην Αθήνα και διατηρεί σύγχρονο οφθαλμολογικό ιατρείο στο Κολωνάκι. Ειδικεύεται στη χειρουργική του καταρράκτη, τη διαθλαστική χειρουργική και στη χειρουργική βλεφάρων και δακρυϊκού συστήματος. Είναι ειδικευθείς και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Βόννης και μετεκπαιδευμένος επί εξαετία στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έχει διατελέσει διευθυντής τμήματος Καταρράκτη και Οφθαλμοπλαστικής του Moorfields Eye Hospital London.