Τι είναι η ξηροφθαλμία;
Η ξηροφθαλμία είναι μία από τις συχνότερες παθήσεις των οφθαλμών. Προκαλεί ένα μεγάλο εύρος συμπτωμάτων, διαφορετικής βαρύτητας, και μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής του ασθενή. Ο όρος “ξηροφθαλμία” είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει την κατάσταση κατά την οποία το δακρυϊκό φιλμ, ένα σταθερό και ομογενές φιλμ που προστατεύει την οφθαλμική επιφάνεια, δυσλειτουργεί.
Πώς προκαλείται η ξηροφθαλμία;
Η ξηροφθαλμία συνδέεται με τη λειτουργία των τριών διαφορετικών στρωμάτων, από τα οποία αποτελείται το δακρυϊκό φιλμ:
- Ένα εσωτερικό βλεννώδες, κολλώδες στρώμα.
- Ένα ενδιάμεσο στρώμα αλατούχου ύδατος.
- Ένα εξωτερικό λιπώδες στρώμα που παράγεται από τους μεϊμοβιανούς αδένες του βλεφαρικού χείλους και έχει ως ρόλο την αποτροπή της εξάτμισης των δακρύων.
Η παραγωγή δακρύων γίνεται από τον δακρυϊκό αδένα. Στη συνέχεια, αυτά παροχετεύονται, μέσω μικρής οπής, στην εσωτερική άκρη του βλεφαρικού χείλους του άνω και του κάτω βλεφάρου, το δακρυϊκό σημείο. Η φυσιολογική λειτουργία του δακρυϊκού φιλμ είναι αφενός η παροχή των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών για τον κερατοειδή και τον επιπεφυκότα και αφετέρου η προστασία τους από ξένα σώματα και τα μικρόβια. Επιπρόσθετα, συμβάλλει στην ικανότητα του ματιού να εστιάζει, μέσω της επαφής με τον αέρα. Όταν η ομοιογένεια αυτή του δακρυϊκού φιλμ διαταράσσεται, προκαλούνται συμπτώματα ερεθισμού και διακυμάνσεις στην όραση.
Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν την ξηροφθαλμία;
Τα αίτια που προκαλούν την ξηροφθαλμία είναι πολυπαραγοντικά και περιλαμβάνουν:
- Ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με τη γήρανση.
- Αλλεργίες.
- Τη βλεφαρίτιδα.
- Παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα.
- Ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη.
- Χρόνια φλεγμονή από τη χρήση φακών επαφής.
- Τη λήψη φαρμάκων, όπως ψυχιατρικά φάρμακα, αντιισταμινικά, αντισυλληπτικά, διουρητικά κ.λπ.
- Αυτοάνοσα νοσήματα, όπως είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και το σύνδρομο Sjogren.
- Περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το ξηρό και θερμό κλίμα και η σκόνη.
- Τον διαβήτη.
- Ιστορικό οφθαλμικής επέμβασης ή τραύματος.
- Την πολύωρη χρήση υπολογιστών.
- Τη συχνή χρήση καλλυντικών προϊόντων στα βλέφαρα, όπως είναι η μάσκαρα.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας;
Αν και η ξηροφθαλμία προκαλεί διάφορα συμπτώματα, παραδόξως το πιο έντονο και συχνό είναι η δακρύρροια. Μάλιστα, οι ασθενείς οδηγούνται συχνά σε σύγχυση από τη συνύπαρξη πολλών δακρύων και ξηροφθαλμίας. Αυτό συμβαίνει, καθώς ένα μη υγιές δακρυϊκό φιλμ δεν προστατεύει επαρκώς την οφθαλμική επιφάνεια, με αποτέλεσμα τα δάκρυα να εξατμίζονται γρήγορα, προκαλώντας ερεθισμό. Στη συνέχεια, στέλνεται σήμα στον εγκέφαλο να παράξει ακόμη μεγαλύτερη ποσότητα δακρύων, τα οποία όμως δεν έχουν τη σωστή σύσταση. Έτσι, οδηγούμαστε σε ένα φαύλο κύκλο με υπερβολική παραγωγή δακρύων κακής ποιότητας. Η δακρύρροια επιβαρύνεται ακόμα περισσότερο από τη χρήση φακών επαφής.
Περαιτέρω συμπτώματα της ξηροφθαλμίας περιλαμβάνουν:
- Αίσθημα καύσου
- Ερεθισμένα και ξηρά μάτια
- Φαγούρα
- Φωτοευαισθησία
- Δυσανεξία στους φακούς επαφής
- Αίσθηση ξένου σώματος
- Βαριά βλέφαρα
- Βλεννώδες έκκριμα
- Θολή όραση που βελτιώνεται παροδικά με το ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων
Πώς γίνεται η διάγνωση της ξηροφθαλμίας;
Για τη διάγνωση της ξηροφθαλμίας χρειάζεται μία σειρά εξετάσεων, όπως:
- Λήψη αναλυτικού ιστορικού, καθώς μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες για την αιτία της ξηροφθαλμίας.
- Εξέταση της αισθητικότητας του κερατοειδή: Μειωμένη αισθητικότητα του κερατοειδούς μπορεί να παρατηρηθεί σε σοβαρές μορφές ξηροφθαλμίας.
- Δοκιμασία Schirmer: Γίνεται η αξιολόγηση της ποσότητας παραγωγής δακρύων με τοποθέτηση ειδικών χάρτινων ταινιών στην εσωτερική πλευρά του κάτω βλεφάρου με ή χωρίς αναισθητικό.
- Αξιολόγηση της συχνότητας του βλεφαρισμού (ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων) καθώς και της ικανότητας για πλήρες κλείσιμο του ματιού. Καταστάσεις όπως η πάρεση του προσωπικού νεύρου μπορεί να επηρεάσουν τη δυνατότητα να κλείνουμε πλήρως τα μάτια και να προκαλέσουν λαγόφθαλμο, οδηγώντας σε έκθεση του κερατοειδούς και της οφθαλμικής επιφάνειας.
- Αιματολογική εξέταση για εντοπισμό πιθανών αντισωμάτων σχετικών με το σύνδρομο Sjogren: Συγκεκριμένα γίνεται έλεγχος για τα αντισώματα SS-A (anti-Ro) και SS-B (anti-La).
Ποια είναι η θεραπεία για την αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας;
Η θεραπεία της ξηροφθαλμίας είναι πολυπαραγοντική και εξαρτάται από την αιτιολογία της. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει:
- Συστηματική ενυδάτωση με τεχνητά δάκρυα χωρίς συντηρητικά. Τα κολλύρια που περιέχουν τεχνητά δάκρυα είναι πάρα πολλά και συχνά χρειάζεται ο ασθενής να εφαρμόσει διαφορετικά σκευάσματα, ώστε να καταλήξει σε αυτό που ανακουφίζει περισσότερο τα συμπτώματά του.
- Επιπλέον ενυδάτωση της οφθαλμικής επιφάνειας με ενυδατικούς παράγοντες μεγαλύτερης διάρκειας δράσης, όπως είναι η γέλη και η οφθαλμική αλοιφή.
- Πώματα των δακρυϊκών σημείων, τα οποία εμποδίζουν την παροχέτευσή τους και συμβάλλουν στην ενίσχυση της ενυδάτωσης της επιφάνειας και τη μείωση της ξηροφθαλμίας.
- Θεραπεία της συνυπαρχουσας βλεφαρίτιδας.
- Τοπική χρήση κορτιζονούχων σταγόνων χωρίς συντηρητικά, που δρουν κατά της φλεγμονής που προκαλεί την ξηροφθαλμία.
- Σταγόνες κυκλοσπορίνης 0.05% για πιο ενισχυμένη αντιφλεγμονώδη δράση, χωρίς τις πιθανές επιπλοκές της μακροχρόνιας χρήσης της κορτιζόνης.
- Σταγόνες αυτόλογου ορού: Είναι σταγόνες που παράγονται από το αίμα του ίδιου του ασθενούς και χρησιμοποιούνται σε περιστατικά που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες ξηροφθαλμίας.
- Βελτίωση καθημερινών συνηθειών, όπως είναι η αύξηση της διάρκειας και της ποιότητας του ύπνου, η χρήση υγραντήρα στο σπίτι ή στο γραφείο και η διατροφή πλούσια σε Ω3 λιπαρά.
